Uçağın Gerçek Mucidi Kim?

Birçok kişi için basit gibi görünen bu soru, aslında karmaşık ve tartışmalı bir konuyu gündeme getiriyor: Uçağı kim icat etti?

Amerikalılar, 1903 yılında ilk başarılı uçuşu gerçekleştiren bisiklet tamircileri fakat vizyoner mühendisler olan Orville ve Wilbur Wright kardeşlerin havacılığın öncüsü olduğunu düşünmektedir.

Buna karşılık, Brezilyalılar ise uçağın mucidi olarak, 1906 yılında Paris’te Uluslararası Havacılık Federasyonu tarafından takdir edilen ilk uçuşu gerçekleştiren Alberto Santos Dumont’u görmektedir.

Santos Dumont’un İlk Uçuşu

20. yüzyılın başlarında, yüzlerce yaratıcı zihin, insanlığın uzun süredir hayalini kurduğu uçma yeteneğini kazanmak için motorlu bir uçak tasarlama çabası içindeydi.

Bu mucitlerin bir kısmı, havacılık alanındaki en iyi öğretim kadrolarına ve finansman imkanlarına sahip olan Paris’e yerleşti.

Fransız tarihçi Prof. Jean-Pierre Blay, o dönemde havacılık tutkunlarının ilk uçuşu kabul edecekleri kriterleri belirlediklerini ifade ediyor; bunlar arasında yardımsız kalkış ve kaydedilen uçuşun varlığı yer alıyor.

12 Kasım 1906’da Santos Dumont, 14-bis olarak adlandırılan uçağıyla Paris’teki geniş bir kalabalığın önünden 220 metre uçarak bu kriterleri yerine getirdi.

Ertesi yıl, bu Brezilyalı pilot, dünyanın ilk ultralight seri üretim uçağı Demoiselle ile uçuş dünyasına yeni bir soluk getirdi.

Wright Kardeşlerin İddiası

Wright kardeşler, ancak 1908 yılında, daha önce uçan ilk kişiler oldukları iddiasını ortaya attılar.

Avrupalılar, Amerika ve Avrupa’nın uçuş kulüpleri arasında süregelen mektuplaşmalar sayesinde, ilk uçağın yaratılması için bir yarış olduğunun farkındaydılar. Ancak Avrupa, Wright kardeşlerden önceki aşamaları öğrenmişti.

Kardeşler, patent süreçlerinin altındayken, fikirlerinin çalınacağından endişe duyduklarını savundular.

Ancak gerçekte, 17 Aralık 1903 tarihinde Kuzey Carolina’daki Kitty Hawk’ta Wright’ın Flyer’ı yalnızca beş kişi tarafından gözlemlendi. Olayla ilgili az sayıda kanıt arasında bir telgraf, birkaç fotoğraf ve Orville’in günlüğü yer alıyor.

Brezilya Astronomi ve İlgili Bilimler Müzesi eski müdürü Henrique Lins de Barros, Orville’in günlüğünde rüzgarın hızla uçmaya uygun olduğunu belirttiğini öne sürüyor.

Wright kardeşlerin destekçileri ise bu yorumlara katılmamakta ve Flyer’ın geliştirilmiş versiyonlarının, 14-bis’in uçuş yaptığı tarihten önce geliştirildiğine dikkat çekiyor.

Smithsonian Ulusal Hava ve Uzay Müzesi’nde görev yapmış tarihçi Tom Crouch şöyle ifade ediyor: “17 Aralık 1903’te ilk kez, Wright kardeşler uçmanın ne anlama geldiğini hissettiler. Ancak hala üzerinde birçok ince ayar vardı.”

Wright kardeşler, Avrupa’da büyük gösterilere çıkmış ve burada ilk uçuşlarını gerçekleştirmişlerdir. Bu süreçte Fransa ve İtalya gibi ülkelerde 200’den fazla başarılı gösteri uçuşu düzenlediler.

Avrupa’nın kraliyet üyeleri, Wilbur’un yanında oturmayı onur saydılar. O dönemde birçok kişi, Wright kardeşlerin ilk başarılarını kabul ettiler.

Tartışmaların sürmesi, Wright kardeşlerin uçaklarının tekerleklerinin olmaması ve fırlatılmak için mancınık ile uçmaları üzerinde yoğunlaşmıştı, bu da önemli bir çatışma doğurdu.

Eleştirmenler, uçak motorunun yetersiz olduğunu ve Wright kardeşlerin yalnızca mancınık sayesinde uçarak kalkabildiğini savundular.

Ancak Wright kardeşler ve Santos Dumont dışında, uçağın icadıyla dikkat çeken başka isimler de bulunmaktadır. Alman Gustav Weisskopf, 1901’de uçtuğunu iddia ediyor.

Yeni Zelandalı Richard Pearse’in 1903’te gerçekleştirdiği uçuşlar bir diğer örnektir.

Ayrıca, John Goodman’ın 1871 yılında yola çıkmışken, motor kullanılmadan uçtuğuna dair kayıtlar bulunmaktadır.

Tüm bu örnekler, havacılık tarihindeki tartışmaların aslında çok derin olduğunu gösteriyor.

Kıdemli havacılık editörü Paul Jackson, “Bu bir grup çalışması; sadece bir kişi tarafından icat edilmedi” diyor.

Jackson, Santos Dumont gibi birçok öncünün daha fazla tanınmayı hak ettiğini belirtiyor.

Sonuç olarak, kazananlar genellikle daha çok tanınmış kişilikler oluyor ve birçok yenilik, yanlış kişilerin ödüllendirildiği bir tarihe gömülüyor.

Örneğin, telefonun mucidi olarak bilinen Alexander Graham Bell, aslında bu cihazın tasarımını paylaşan Antonio Meucci’den de ilham almıştı. Bu, tarihin ilginç ve karmaşık yapısını bir kez daha gözler önüne seriyor.

Wright kardeşlerin varisi Amanda Wright Lane, “Orville’in kasıtlı olarak bir başkasını göz ardı edeceğini düşünmüyorum,” diyerek bu konudaki görüşlerini paylaşıyor.